 |
| World of Silence |
{tocify} $title={Table of Contents}
चिंगी आज दिसलीच नाही, सकाळीपण नव्हती, रविवार असूनही खेळायला आली नाही, ....
प्रत्येक रविवारी अपार्टमेंटमधील सर्व मुले सकाळी एकत्र खेळतात, असा अलिखित नियम असतांनाही आज चिंगी न आल्यामुळे असे प्रश्न मित्र-मंडळींमध्ये निर्माण झालेत. तिच्या घरी जाऊनच चौकशी करू, असे ठरल्यावर सर्वजण चिंगीच्या घराकडे निघालेत. मात्र त्यांना मुख्यगेटमधून सायकलवर चिंगी येतांना दिसली. सर्व मुले दिसल्यावर ती म्हणाली,
‘‘सॉरी बर, आज तुम्हाला न सांगता अचानक एका ठिकाणी जावे लागले. मात्र मी अशा ठिकाणी जाऊन आले आहे की तेथील अनुभूती तुम्ही कुणीही आजपर्यंत घेतलेली नसेल.’’
‘‘शक्यच नाही, शहरातील प्रत्येक ठिकाण मला माहीत आहे आणि प्रत्येक ठिकाणी मी भेट दिली आहे.’’शरदने ठामपणे सांगितले. सर्वांनी त्याला पाठींबा दिला.‘‘सिटी लायब्ररी तुम्ही नाव ऐकले असेलच’’चिंगीने माहिती देण्यास सुरूवात केली. ‘‘त्या लायब्ररीने दोन दिवसांपूर्वीच नवीन वाचन कक्ष तयार केला आहे. सकाळी दोन तास मी तेथेच होते. इतकी शांतता की खरोखरच टाचणी पडली की आवाज होणार.तेथे माझा खूप चांगला अभ्यास झाला. मला वाटते की तो वाचन कक्ष जगातील सर्वात शांत ठिकाण असावे.’’
‘‘काही पण फेकते ही, माझे आजोबा खेड्यात राहतात, त्यांच्या शेतातील घरात सर्वांत जास्त शांतता मला आढळली.’’ सतीशने त्याची बाजू मांडली.
या प्रकारे सर्वजण त्याच्या परीने शांत ठिकाणाची माहिती देऊ लागले. शेवटी जगतचा नंबर आला, तो म्हणाला,‘‘शांत ठिकाण खूप आहेत, सर्वात जास्त शांत ठिकाण कोणते यावर आता नुकतेच संशोधन झाले आहे.मायक्रोसॉफ्ट या कंपनीने नुकतेच पृथ्वीतलावरील सर्वांत शांत खोली तयार केली आहे. या खोलीवजा चेंबरमध्ये तुम्हाला तुमच्या श्वासाचाच काय, हाडांच्या घर्षणाचा आणि शरीरातील रक्ताच्या वाहण्याचाही आवाज ऐकू येईल’’
‘‘ती खोली नेमकी कशी आहे?’’चिंगीने प्रश्न विचारला.या खोलीमध्ये बाहेरून येणारे आवाज रोखण्यासाठी खोलीला कॉंक्रीटचे सहा थर देण्यात आले आहेत, म्हणजेच एकात एक अशा सहा खोल्या आहेत. प्रत्येक खोलीच्या भिंतीची जाडी १२ इंच असून, त्यामुळे बाहेरून येणार्या आवाजात तब्बल ११० डेसिबलची घट होते.ही खोली ६८ कंपने शोषून घेणार्या स्प्रिंगवर उभी असून, ती मुख्य इमारतीला कोठेही थेट स्पर्श करीत नाही. प्रत्येक भिंतीला आवाज शोषून घेणारे चार फुटांचे स्पंजचे तुकडे लावण्यात आले असून, त्यामुळे खोलीतील आवाजाचे प्रतिध्वनी उमटत नाहीत. जमिनीवर स्टीलच्या वायर व फोम टाकण्यात आला आहे. खोली पूर्णपणे हवाबंद केल्याने बाहेरचा कोणताही आवाज आत येत नाही.गिनिज बुकने या खोलीची पृथ्वीवरील सर्वांत शांत खोली म्हणून नुकतीच नोंद केली आहे.’’
‘‘पण मायक्रोसॉफ्टने ही खोली का निर्माण केली?’’गुंजनने प्रश्न विचारला.‘‘या खोलीचा उपयोग अत्याधुनिक इलेक्ट्रॉनिक गॅजेटचे ट्युनिंग करण्यासाठी केला जाणार आहे. कॅपेसिटरमधून विजेचा प्रवाह वाहताना कंपने आवाज निर्माण करतात, हा आवाज नक्की कोठून येतो व तो कमी करण्यासाठी काय करता येईल, यासाठीचे प्रयोग येथे होतात. की-बोर्डचा आवाज कमी करण्यासाठीचे विशिष्ट प्लॅस्टिक आणि स्प्रिंगवरही येथे काम सुरू आहे. कृत्रिम बुद्धिमत्ता आणि व्हर्च्युअल रिऍलिटीशी संबंधित उपकरणांच्या चाचण्याही येथे घेतल्या जात आहेत. बोयोमेडिकल संशोधनासाठीही रूमचा उपयोग होत असून, स्किझोफ्रेनियावर संशोधन सुरू आहे.’’
‘‘ही माहिती ऐकल्यावर मला असे वाटायला लागले की जगातील सर्वात अशांत ठिकाण म्हणजे आपले हे अपार्टमेंट असावे, नाही का?’’जितेंद्रने असे म्हणतात सर्वांनी टाळ्या वाजवून त्याला पाठिंबा दिला आणि टाळ्यांचा जरा जास्त आवाज केला. जगतने जरी एकाच शांत ठिकाणाचा उल्लेख केलेला असला तरी जगात इतरही हा शांत ठिकाणं आहेत. ती खालील प्रमाणे-
येथे जगातील काही शांत ठिकाणांचा अधिक तपशीलवार देखावा आहे, प्रत्येक अद्वितीय गुणधर्मांसह जे त्यांच्या जवळच्या-शांत वातावरणात योगदान देतात:
१. नेकोइक चेंबर येथे ऑरफिल्ड लॅबोरेटरीज, मिनेसोटा, यूएसए (Anechoic Chamber at Orfield Laboratories, Minnesota, USA )
- ऑरफिल्ड लॅबोरेटरीजमधील नेकोइक चेंबरने -९.४ डेसिबलच्या मोजलेल्या आवाजाच्या पातळीसह, पृथ्वीवरील सर्वात शांत ठिकाणाचा गिनीज वर्ल्ड रेकॉर्ड केला आहे. चेंबरच्या भिंती फायबरग्लास आणि फोमपासून बनवलेल्या ध्वनी-रोधक घटकांनी बनविलेल्या असल्यामुळे ध्वनी प्रतिबिंब (साउण्ड रिफलेक्शन) किंवा प्रतिध्वनी ( एको )होण्याची शक्यता नाहीशी होते. खोली कॉंक्रिट आणि स्टीलच्या सहा थरांनी बांधली गेली आहे, ज्यामुळे ते संपूर्ण श्रवण अलगाव कक्ष (ऑडीटरी आयसोलेशन चेम्बर) बनते. विशेष ध्वनी-शोषक पाचर आणि जाड भिंती जवळजवळ सर्व बाह्य आणि अंतर्गत आवाज अवरोधित करतात, त्यामुळे अभ्यागतांना फक्त त्यांच्या शरीराचे आवाज ऐकू देतात. जसे की त्यांच्या हृदयाचे ठोके आणि त्यांच्या नसांमध्ये रक्ताची हालचाल सुद्धा ऐकू येते. मात्र कोणत्याही सभोवतालच्या आवाजाचा अभाव विचलित करणारा असू शकतो, ज्यामुळे काही लोक काही मिनिटांत चेंबर सोडतात.
२. हलेकाला विवर, माउ, हवाई, यूएसए (Haleakalā Crater, Maui, Hawaii, USA)
- हालियाकाला विवर हे माउईच्या हवाई बेटावर स्थित एक सुप्त ज्वालामुखी विवर (क्रेटर)आहे. समुद्रसपाटीपासून सुमारे १०,००० फूट उंचीवर असलेल्या या विवरामध्ये ज्वालामुखी द्वारे निर्माण झालेला एक अद्वितीय भूभाग आहे. ज्वालामुखीय खडक आणि तेथील वनस्पती यांचे मिश्रण आवाज शोषून घेते, शांत आणि शांत वातावरण तयार करते. त्याच्या दुर्गमतेमुळे आणि आवाज-रोधक भूभागामुळे, हालियाकाला विवर मानवी-निर्मित आवाजापासून जवळजवळ पूर्णपणे मुक्त आहे. अभ्यागत त्याचे वर्णन एक अतिवास्तव शांतता म्हणून करतात जेथे केवळ अधूनमधून वारा किंवा दूरच्या प्राण्यांचे आवाज ऐकू येतात, ज्यामुळे आत्मनिरीक्षणासाठी एक अद्वितीय जागा निर्माण होते.
३. क्रुबेरा गुहा, जॉर्जिया (Krubera Cave, Georgia)
- जगातील सर्वात खोल ज्ञात लेण्यांपैकी एक म्हणून, जॉर्जियातील क्रुबेरा गुहा ही भूगर्भातील भुलभुलैया आहे जी पृष्ठभागाच्या जवळपास २,२०० मीटर खाली जाते. हजारो वर्षांपासून चुनखडीने बनलेल्या गुहेच्या भिंती, आवाज ट्रॅप करतात आणि त्यामुळे निर्माण झालेली आवाजरोधक स्थिती स्थिर, ध्वनीरोधक वातावरण तयार करते. येथील गुहेची खोली आणि गुंतागुंतीची रचना जवळजवळ सर्व बाह्य ध्वनी अवरोधित करते. क्रुबेरा गुहेतील विलक्षण शांततेय फक्त पाण्याच्या थेंबांचा आवाज किंवा त्यांच्या स्वतःच्या हालचालींचा आवाज येतो. गुहेच्या अरूंद पॅसेगमधील शांतता अस्वस्थ करणारी असू शकते, त्यामुळे काही लोकांना अशी स्थिती मानसिक अस्वास्थता देऊन शकते.
४. एक चौरस इंच शांतता, ऑलिम्पिक नॅशनल पार्क, वॉशिंग्टन, यूएसए (One Square Inch of Silence, Olympic National Park, Washington, USA )
- ध्वनिक पर्यावरणशास्त्रज्ञ गॉर्डन हेम्प्टन यांनी २००५ मध्ये स्थापन केलेले, हे एक चौरस इंच ऑलिंपिक नॅशनल पार्कमधील होह रेन फॉरेस्टमध्ये आहे. घनदाट जंगलांनी वेढलेले आणि महामार्गांपासून दूर असलेले हे ठिकाण जाणूनबुजून नैसर्गिक शांततेचे अभयारण्य म्हणून जतन केले गेले आहे. या भागात बसल्याने अभ्यागतांना नैसर्गिक शांतता अनुभवता येते, ती फक्त गळणारी पाने किंवा दूरवरच्या पक्ष्यांच्या हाकासारख्या जंगलातील आवाजाने तुटलेली असते. हेम्प्टनच्या पुढाकाराचे उद्दिष्ट हे ठिकाण मानवनिर्मित आवाजापासून मुक्त ठिकाण म्हणून राखणे आहे, जे वाळवंटातील नैसर्गिक शांततेचे महत्त्व दर्शवते.
५. ताक बी हा सेनोट, क्विंटाना रु, मेक्सिको (Tak Be Ha Cenote, Quintana Roo, Mexico)
- : ताक बी हा सेनोट मेक्सिकोच्या युकाटान द्वीपकल्पातील विस्तृत सेनोट प्रणालीचा भाग आहे. हे पाण्याने भरलेले सिंकहोल अनेकदा भूमिगत नदी प्रणालींशी जोडलेले असतात आणि चुनखडीची रचना नैसर्गिक ध्वनी रोधक म्हणून काम करते. टाक बी हा मध्ये डुबकी मारणे इतर कोणत्याही विपरीत पाण्याखालील विशिष्ट असा अनुभव देते. पाणी आजूबाजूचे बरेच आवाज शोषून घेते, जवळजवळ शांत वातावरण तयार करते जेथे गोताखोरांना त्यांच्या श्वासोच्छवासाचा फक्त सौम्य बबल ऐकू येतो. गुहेच्या मंद प्रकाशाने आणि थंड पाण्याने वाढलेल्या शांततेसह हा एक शांत आणि प्रसन्न अनुभव आहे.
६. अंटार्क्टिक पठार, अंटार्क्टिका (Antarctic Plateau, Antarctica)
- अंटार्क्टिक पठार हे पृथ्वीवरील सर्वात थंड आणि निर्जन ठिकाणांपैकी एक आहे, ज्याचे तापमान -५० अंश सेल्सिअसच्या खाली जाते. घनदाट बर्फ आणि बर्फ आवाज शोषून घेतो आणि अनेक भागात मानवी क्रियाकलाप, पायाभूत सुविधा किंवा अगदी वन्यजीवांचा अभाव यामुळे हा प्रदेश पृथ्वीवरील सर्वात शांत नैसर्गिक ठिकाणांपैकी एक बनतो. अंटार्क्टिक पठारावरील अभ्यागत (व्हीजीटर्स) एक जबरदस्त शांतता नोंदवतात, फक्त पायाखालून बर्फाचा क्षुल्लक आवाज किंवा अधूनमधून वार्याची झुळूक येते. विस्तीर्ण पांढर्या लँडस्केपसह एकत्रित शांतता एकांत आणि शांततेचा अनुभव तयार करते ज्याचा जगात इतरत्र कुठेही तुलना नाही.
७. अरवाईपा कॅनियन, ऍरिझोना, यूएसए (Aravaipa Canyon, Arizona, USA)
: सोनोरन वाळवंटात वसलेले, अरवाईपा कॅनियन हा एक दुर्गम आणि प्राचीन वाळवंटाचा प्रदेश आहे, ज्यामध्ये खोल दरी आणि थोडीशी झाडे आहेत. त्याचे नैसर्गिक भूगोल एक ध्वनिक वातावरण तयार करते जेथे आवाज एकतर वाळवंटातील वाळूने शोषला जातो किंवा खडकाळ खोर्याच्या भिंतींनी अवरोधित केला आहे. कॅन्यनचे शहरी भागापासून वेगळेपणा कमीत कमी मानवनिर्मित आवाजाची खात्री देते आणि वालुकामय जमीन सभोवतालचे आवाज शोषून घेते. अभ्यागतांना अनेकदा वाळवंटातील वन्यजीवांचे फक्त मऊ आवाज किंवा दूरच्या प्रवाहाचा आवाज ऐकू येतो, ज्यामुळे वाळवंटाच्या मध्यभागी खूप मोठी शांतता निर्माण होते.
निष्कर्ष
आवाज आणि विचलनाचे वर्चस्व असलेल्या जगात, समुद्राच्या खोलीपासून ते पर्वतांच्या उंचीपर्यंत असेलील काही शांत ठिकाणे दुर्मिळ विशिष्ट अशी विश्रांती देतात. ते आपल्याला शांततेचे सौंदर्य आणि सामर्थ्य याची आठवण करून देतात आणि आपल्याला या धकाधकीच्या आयुष्यात धीमे होण्यासाठी, ऐकण्यासाठी आणि सभोवतालच्या जगाशी पुन्हा कनेक्ट होण्यासाठी आमंत्रित करतात. सांत्वन, प्रेरणा किंवा फक्त शांततेचा क्षण शोधत असताना, ही शांत ठिकाणे अनोखे असे मानसिक समाधान देतात. नैसर्गिक चमत्कार असोत, पवित्र स्थळे असोत किंवा स्थापत्यशास्त्रातील चमत्कार असोत, ही ठिकाणे सर्वाणना थांबण्यासाठी, विचार करण्यास प्रोत्साहित करतात.