गुळातील भेसळ ओळखणे आणि टाळणे: शुद्ध गुळ ओळखायला शिका

Pure or Polluted? A Guide to Identifying Adulterated Jaggery

शुद्ध की प्रदूषित भेसळयुक्त गूळ ओळखायला शिका (Pure or Polluted Learn to Identify adulterated Jaggery)

भारतात गुळ प्रामुख्याने उसाच्या रसापासून बनविला जातो. त्याच्या समृद्ध चव, पौष्टिक फायदे आणि पारंपारिक महत्त्वासाठी गुळ मोठ्या प्रमाणात विविध अन्नपदार्थांचा एक घटक बनला आहे. तथापि, गुळाच्या वाढत्या मागणीमुळे त्यात मोठ्या प्रमाणात भेसळ केल्याचे आढळत आहे. असा भेसळयुक्त गुळ खाल्ल्यास आरोग्याला धोका निर्माण होतो. हा लेख गुळातील भेसळ, त्याचे हानिकारक परिणाम आणि गुळातील अशुद्धता शोधण्याचे सोपे मार्ग या मुद्द्यावर प्रकाश टाकतो.

गुळातील भेसळ म्हणजे काय?

भेसळ म्हणजे गुळाचे वजन वाढवण्यासाठी, त्याचा रंग सुधारण्यासाठी किंवा त्याचा पोत वाढवण्यासाठी त्यात असे पदार्थ मिसळणे की जे कायदा आणि नियमानुसार गुळ बनविण्याचे पदार्थ नाहीत. हे पदार्थ हानिकारक असू शकतात आणि गुळाची गुणवत्ता खराब करू शकतात. जास्तीत जास्त नफा मिळवण्यासाठी गुळात भेसळ केली जाते.

गुळातील सामान्य भेसळी:

पांढर्‍या साखरेसोबत मिश्रण (रिफाइंड साखर (सुक्रोज)):

हे सर्वात सामान्य भेसळींपैकी एक आहे. गुळाची गोडवा आणि आकारमान वाढवण्यासाठी त्यात नेहमीच्या साखरेची भेसळ केली जाते. यामुळे खर्‍या गुळाचे पौष्टिक मूल्य लक्षणीयरीत्या कमी होते आणि सुक्रोजची पातळी वाढते. काही उत्पादक गोडवा वाढवण्यासाठी गुळामध्ये ग्लुकोज सिरपही मिसळतात, ज्यामुळे त्याचे पौष्टिक फायदे कमी होतात.

स्टार्च भेसळ  

गुळाचा पोत सुधारण्यासाठी आणि त्याचे वजन वाढवण्यासाठी स्टार्चची भेसळ केली जाते.

खनिज तेल भेसळ

गुळाला चमकदार स्वरूप आणि गुळगुळीत पोत देण्यासाठी गुळ बनविण्याच्या प्रक्रियेत खनिज तेल वापरले जाते.

रासायनिक रंग आणि कृत्रिम रंग

काही उत्पादक गुळ ताजे आणि अधिक आकर्षक दिसण्यासाठी पिवळे आणि तपकिरी असे कृत्रिम रंग घालतात. गुळाचे दृश्य आकर्षण वाढवण्यासाठी कृत्रिम रंग मिसळले जातात, बहुतेकदा खराब दर्जा किंवा इतर भेसळयुक्त पदार्थांची भेसळ लपवण्यासाठी त्यात कृत्रिम रंग मिसळले जातात.

खडू पावडर आणि पांढरी पावडर (कॅल्शियम संयुगे) 

वजन आणि आकारमान वाढवण्यासाठी गुळातधुण्याचा सोडा (सोडियम कार्बोनेट) 

गुळाला चमकदार पिवळसर रंग देण्यासाठी आणि गुळाचे वजन वाढवण्यासाठी वापरला जातो, परंतु पचनाच्या समस्या निर्माण करू शकतो. खडू पावडरची भेसळ केली जाते. ज्यामुळे गुळ अधिक दाट दिसतो.

भेसळयुक्त गुळाचे हानिकारक परिणाम

१. पचन समस्या - 

रासायनिक पदार्थांमुळे पोटाचे विकार, आम्लता आणि अपचन होऊ शकते.

२. विषारीपणा आणि आरोग्य धोके -

कृत्रिम रंग आणि रसायनांच्या सेवनामुळे कालांतराने मूत्रपिंड आणि यकृताचे नुकसान होऊ शकते.

३. कमी झालेले पौष्टिक मूल्य -

भेसळ गुळातील आवश्यक खनिजे आणि जीवनसत्त्वे काढून टाकते, ज्यामुळे ते कमी फायदेशीर बनते.

४. मधुमेहाचा धोका वाढतो -

गुळामध्ये पांढरी साखर मिसळल्याने ग्लायसेमिक इंडेक्स वाढतो, ज्यामुळे मधुमेही व्यक्तींसाठी ते असुरक्षित बनते.

५. कमकुवत रोगप्रतिकारक शक्ती - 

भेसळयुक्त गुळाचे दीर्घकाळ सेवन केल्याने हानिकारक रसायनांमुळे रोगप्रतिकारक शक्ती कमी होऊ शकते.

भेसळयुक्त गुळ कसे ओळखावे:

तुम्ही शुद्ध आणि शुद्ध गूळ खात आहात याची खात्री करण्यासाठी, येथे काही सोप्या चाचण्या आहेत. गुळाची शुद्धता तपासण्यासाठीच्या काही चाचण्या तुम्ही घरी करू शकता.

दृश्य तपासणी-रंग: 

शुद्ध गुळाचा रंग सामान्यतः गडद तपकिरी किंवा सोनेरी तपकिरी किंवा काळसर असतो. चमकदार पिवळा किंवा नारिंगी किंवा पांढरा किंवा खूप हलका रंग असलेला गुळ टाळा, कारण तो कृत्रिम रंग किंवा रासायनिक रंग असू शकतो. 

स्पर्श चाचणी

शुद्ध गुळ मऊ आणि किंचित चिकट असतो. भेसळयुक्त गुळ जास्त कठीण आणि खडबडीत वाटू शकतो, जो अतिरिक्त खनिजांची उपस्थिती दर्शवितो.

वास चाचणी

शुद्ध गुळाला मातीसारखा गोड सुगंध असतो. जर रासायनिक वास किंवा बाहेरून येणारा वास येत असेल तर ते भेसळीचे लक्षण असू शकते.

स्फटिक: 

जर तुम्हाला गुळाच्या पृष्ठभागावर साखरेसारखे स्फटिक दिसले तर ते शुद्ध साखरेसह भेसळ झाल्याचे लक्षण आहे.

पोत: 

शुद्ध गुळाची पोत एकसारखी असते. जर ते जास्त कठीण, मऊ किंवा दाणेदार वाटत असेल तर त्यात ऍडिटिव्ह्ज असू शकतात.

चव चाचणी:

शुद्ध गुळाला मातीसारखी (मातीचा सुगंध), गोड आणि किंचित गुळासारखी चव असते. भेसळयुक्त गुळाची चव जास्त गोड, कडू किंवा धातूची आफ्टरटेस्ट असू शकते. 

पाण्यातील विरघळण्याची चाचणी

 एक ग्लास पाणी घ्या आणि त्यात गुळाचा एक छोटा तुकडा घाला. शुद्ध गुळ सहजपणे विरघळेल. तसेच शुद्ध गूळ कोणताही अवशेष न सोडता एकसारखा विरघळेल किंवा कमीत कमी अवशेष त्यात शिल्लक राहतील. जर पाणी दुधाळ झाले किंवा तळाशी पांढरी पावडर स्थिर झाली तर ते खडू पावडर किंवा इतर अशुद्धतेची उपस्थिती दर्शवते. तसेच भेसळयुक्त गूळ कॅल्शियम संयुगे किंवा धुण्याच्या सोडाची उपस्थिती दर्शविणारा खडू किंवा पांढरा अवशेष सोडू शकतो. तसेच भरपूर न विरघळलेला गाळ किंवा वाळू शिल्लक राहिलीतर तर ते अशुद्धतेचे लक्षण आहे.  

रबिंग चाचणी

तुमच्या बोटांच्या मध्ये गुळाचा एक छोटा तुकडा घासून घ्या. जर तोे तेलकट वाटत असेल किंवा स्निग्ध अवशेष शिल्लक राहिले तर त्यात खनिज तेल असू शकते.

रासायनिक चाचणी

अल्कोहोल किंवा स्पिरीटमध्ये गुळाचा एक छोटासा भाग मिसळा. जर त्याचा रंग बदलला किंवा थर तयार झाला तर त्यात कृत्रिम रंग आणि रसायने असू शकतात.

शुद्ध गूळ खरेदी करण्यासाठी टिप्स

• विश्वसनीय स्त्रोतांकडून खरेदी करा: प्रतिष्ठित दुकानांमधून किंवा शेतकर्‍यांच्या बाजारपेठेतून किंवा सरकारी प्रमाणित बाजारपेठ किंवा स्थानिक शेतकर्‍यांकडून गूळ खरेदी करा.
• लेबल तपासा: सेंद्रिय किंवा नैसर्गिक असे लेबल असलेले गूळ शोधा. प्रमाणित सेंद्रिय गुळ प्रक्रियेत कोणतेही रसायने किंवा कृत्रिम पदार्थ वापरले जात नाहीत याची खात्री करतो.
• रंग पहा: गडद तपकिरी किंवा काळा गूळ निवडा.
• पोत तपासा: सुसंगत पोत असलेला गूळ निवडा.
• गडद गूळाला प्राधान्य द्या: अन्न सुरक्षा एजन्सींनी शिफारस केल्याप्रमाणे, गडद गूळ म्हणजे कमी रासायनिक प्रक्रिया वापरली गेली आहे.
• जास्त चमकदार गूळ टाळा - नैसर्गिकरित्या बनवलेल्या गुळाचा रंग मंद, मॅट असतो, तर रासायनिक प्रक्रिया केलेला गूळ अनैसर्गिकरित्या चमकदार दिसू शकतो.
• पारंपारिक प्रक्रिया पद्धतींना प्राधान्य द्या - हाताने बनवलेला आणि पारंपारिकपणे तयार केलेला गूळ (उदाहरणार्थ, कोल्हापूरी गूळ) औद्योगिक प्रक्रिया केलेल्या गूळांपेक्षा अनेकदा शुद्ध असतो.

गूळ हा रिफाइंड साखरेचा एक नैसर्गिक आणि पौष्टिक पर्याय आहे, परंतु आरोग्यासाठी त्याची शुद्धता महत्त्वाची आहे. गुळातील भेसळ केवळ त्याचे पौष्टिक मूल्य कमी करत नाही तर आरोग्यासाठी देखील महत्त्वपूर्ण धोके निर्माण करते. सामान्य भेसळींबद्दल जागरूक राहून आणि घरी सोप्या चाचण्या करून शुद्ध, उच्च दर्जाचा गूळ खरेदी आपण खरेदी करू शकतो. विश्वसनीय स्रोत आणि सेंद्रिय पर्याय निवडल्याने रासायनिक दूषित पदार्थांपासून मुक्त निरोगी जीवनशैली राखण्यास मदत होऊ शकते. जागरूक आणि माहितीपूर्ण राहून, आपण आपल्या आरोग्याचे रक्षण करू शकतो आणि भेसळमुक्त, नैसर्गिक अन्नाच्या वापराला प्रोत्साहन देऊ शकतो.

------------------

Mahapress

( WhatsApp Channel)
तंत्रज्ञान, विज्ञान, शिक्षण, योजना, क्रीडा, करिअर, नोकऱ्या, आरोग्य, पैसा यावर मराठी भाषेत माहिती. लगेच Follow करा.  
https://whatsapp.com/channel/0029VakCDm1DJ6GvyFRctq3d